Zaburzenia somatyczne wynikające z nad używania lub niewłaściwego używania mediów dotyczą całego organizmu człowieka. Lekarze zauważają związek między nadużywaniem mass mediów a skrzywieniami kręgosłupa, wadami postawy, zaburzeniami układu nerwowe go, metabolizmu i alergiami. Szczególnie na rażone na działanie mediów elektronicznych są receptory wzroku i słuchu oraz centralny system nerwowy.
Wady wzroku
Telewizja, komputer, gry wideo i Internet działają na człowieka głównie przez przekazywany obraz. Obraz ten częstokroć nie jest dostosowany parametrami technicznymi do optymalnych warunków pracy oka. Stałe wpatrywanie się w ekran czy monitor komputera prowadzi do powstania wad wzroku. Podkreślić należy, że wzrok jest zmysłem niezmiernie ważnym. Dzięki niemu mózg człowieka zdobywa aż 80% wiedzy o otoczeniu. Narząd wzroku jest przystosowany do odbierania wrażeń wzrokowych w najrozmaitszych warunkach. Człowiek widzi w dzień i o zmierzchu, rozróżnia barwy, spostrzega wyraźnie przedmioty bliskie i dalekie, ma zdolność widzenia przestrzennego. Dzięki ruchliwości gałki ocznej może oglądać szybko poruszające się przedmioty, duże obrazy, niemieszczące się w jednym polu widzenia. Bardzo ważną funkcją oka ludzkiego związaną z oglądaniem mediów jest akomodacja. Zwykle osoby korzystające z telewizji, Internetu, komputera czy gier wideo siadają w bliskiej odległości od obrazów medialnych. Oko akomoduje się do bliskiej odległości obrazu poprzez napinanie mięśni rzęskowych. W takim napięciu ulega ono szybkiemu zmęczeniu. Regeneracja oka następuje poprzez przeniesienie wzroku na przedmioty odległe, które odbierane są przy nienapiętych mięśniach rzęskowych i płaskiej torebce soczewki. Taki kształt soczewki oka jest zbliżony do naturalnego stanu odprężenia występującego np. we śnie. Oglądając przedmioty blisko położone, oko szybko się męczy i potrzebuje częstych przerw związanych z przenoszeniem wzroku na przedmioty dalsze. Lekarze okuliści zalecają jednorazowe półgodzinne oglądanie telewizji dla zdrowia oczu dzieci. Wiadomo jednak, że zalecenia te są rzadko przestrzegane przez zapracowanych rodziców, którzy traktują telewizję jako opiekunkę do dziecka (baby-sitter).
Z badań przeprowadzonych w Polsce wynika, że najwięcej czasu przed telewizorem w dzień spędzają dzieci mające 5 lat i w prze dziale wiekowym od 9 do 13 lat. Badania to wskazują, że dzieci siadają bardzo blisko ekranu telewizyjnego. Zmęczone oczy ulegają uszkodzeniom, które nie pozwalają się zregenerować w naturalny sposób dzięki zdolnościom samoregulacyjnym oka. Niesprawny narząd wzroku uniemożliwia z kolei całościowy i adekwatny odbiór informacji z otoczenia, przez co człowiek zostaje pozbawiony wielu aspektów wiedzy o otaczającym go świecie.
Wady wzroku spowodowane nadużywaniem mediów ograniczają także możliwości funkcjonowania rodzinnego, zawodowego I społecznego człowieka.
Uszkodzenie słuchu
Kolejnym ważnym dla człowieka receptorom jest słuch. Narząd słuchu odbiera ze świata zewnętrznego wrażenia akustyczne (tony, (dźwięki, szmery, huki). Fala dźwiękowa rozchodząca się w powietrzu trafia do ucha, wnika w przewód słuchowy i wywołuje drgania błony bębenkowej. Drgania te przenoszą się na układ trzech kostek, które zamieniają drgania błony bębenkowej o małej sile i dużej amplitudzie na drgania o odpowiednio większej sile i mniejszej amplitudzie, wywołując zmiany ciśnienia w płynie wypełniającym ślimaka (wewnętrzna część ucha). Zmiany te rozchodzą się falowo, podrażniając komórki rzęsate, które za pośrednictwem włókien nerwowych, w formie impulsów elektrochemicznych, przekazują informacje do mózgu. Im większe jest i lśnienie akustyczne, tym większe podrażnienie zakończeń nerwowych i tym większa liczba impulsów przesyłana jest do mózgu . Młody człowiek słyszy dźwięki o częstotliwości od 16 -20 Hz do 16-20 kHz. Z wiekiem pogarsza się czułość odbierania wysokich tonów. Po 30 roku życia słyszy się do 15-16 kHz. Dźwięki, które słyszy człowiek, mogą być dla niego przyjemne bądź przykre. Do przykrych należy hałas, który ma negatywny wpływ na narząd słuchu, układ nerwowy i pośrednio inne narządy. Hałas i inne głośne sygnały eksponowane przez długi czas powodują uszkodzenie słuchu. Za niebezpieczne uważa się dawki hałasu o natężeniu 85 dB przez 8 godzin, 88 dB prze/ 4 godziny, 91 dB przez 2 godziny i 100 dB przez 15 minut. Dźwięk o poziomie wyższym od 110 dB w bardzo krótkim czasie doprowadza do trwałego uszkodzenia słuchu. Można zadać sobie pytanie: jak wiązać hałas, który powoduje uszkodzenie słuchu, z przekazem medialnym? Niewłaściwe używanie mediów elektronicznych powoduje, że człowiek naraża się na zbyt duże obciążenie narządu słuchu powodując jego uszkodzenie. Do zachowań niewłaściwych należą: słuchanie zbyt głośni i| muzyki, noszenie przez długi czas walkmanów, oglądanie głośno nastawionej telewizji
Widocznymi oznakami działania hałasu na człowieka są: zmęczenie, spadek kondycji psychicznej, co przejawia się w słabszej wydajności pracy psychicznej, trudnościach w skupieniu uwagi, zaburzeniach orientacji, drażliwości, podwyższeniu ciśnienia krwi, bólach i zawrotach głowy i wreszcie czasowym lub nawet trwałym uszkodzeniu słuchu.
Na negatywne działanie hałasu narażone są szczególnie małe dzieci, u których hałas wywołuje niepokój, płaczliwość, zagubienie i poczucie niepewności. Dziecko już od 23. tygodnia istnienia, będąc w łonie matki, wykazuje niepokój związany z nadmiernym hałasem. U młodzieży słuchającej muzyki przez słuchawki potwierdzono trwałe uszkodzenie słuchu w granicach 20-30 dB94. Ponadto zbyt głośne lub długotrwałe odbieranie średnich poziomów dźwięków z mass mediów może prowadzić do czasowego, krótko- lub długotrwałego, upośledzenia słuchu. Istnieją także dźwięki, których ucho ludzkie nie słyszy, a które mogą wpłynąć na upośledzenie słuchu lub powstanie szumów usznych. Zalicza się do nich ultradźwięki o częstotliwości powyżej 16 kHz oraz infradźwięki poniżej 16 Hz obecne w niektórych przekazach medialnych.
Wady postawy i zaburzenia somatyczne
Do skutków niewłaściwego odbioru mediów należy zaliczyć także postawę przybieraną przy korzystaniu z nich. U osób pracujących głównie z komputerem, a także u dzieci pozostających zbyt długo przed telewizorem stwierdza się wady kręgosłupa i inne dolegliwości wynikające z siedzącego trybu życia. Osłabieniu i różnym dysfunkcjom ulega układ mięśniowy, krwionośny, a przede wszystkim nerwowy Brak aktywności organizmu może przyczyniać się do wystąpienia nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, żylaków odbytu i ciężkich stanów otyłości.
Zaburzenia emocjonalne i psychosomatyczne
Często powtarzające się nagłe i silne stany pobudzenia emocjonalnego towarzyszące interaktywności medialnej prowadzą do powstania nerwic wegetatywnych . Pod koniec lat 90. przebojem wśród programów dla dzieci na całym świecie był film „Pokemon". Po wyemitowaniu odcinka „Pokemon" wiele dzieci trafiło do szpitala z rozpoznaniem utraty przytomności, bólami głowy i wymiotami. Długo trwałe oglądanie filmu „Pokemon" powodowało u japońskich dzieci napady epilepsji oraz objawy masowej histerii. Powodem tego było prawdopodobnie niedostosowanie parametrów technicznych programu do wrażliwości receptorów odbiorców dziecięcych. W walkach pokemonów, którym towarzyszyła duża energia świetlna, intensywna kolorystyka, szybko zmieniająca się, i hałas, przekroczono próg wrażliwości dziecięcych receptorów, co powodowało uszkodzenia centralnego układu nerwowego i objawy zaburzeń psychicznych, przejawiających się w zaburzeniach świadomości.
Choroby cywilizacyjne
Najnowsze badania wykazują dużą szkodliwość promieniowania elektromagnetycznego o niskich częstotliwościach (do 50 Hz). Promieniowanie to emitowane jest między innymi przez ekrany telewizorów, ekrany monitorów
Komputerowych i telefony komórkowe. Naukowcy uważają, że pole elektromagnetyczne (SEM) odpowiedzialne jest za większość chorób cywilizacyjnych. Dowiedziono, że SEM powoduje obniżenie wydolności immunologicznej, co sprzyja rozwojowi chorób nowotworowych czy np. alergii, którą obecnie stwierdza się już u co trzeciego Europejczyka. Ponadto pole elektromagnetyczne powoduje: częste iniekcje, obniżenie płodności, zespół przewlekłego zmęczenia, kłopoty z zapamiętywaniem i wzrost agresywności.
Jak wynika z powyższych rozważań, niewłaściwe używanie czy nadużywanie mass mediów może doprowadzić do wielu chorób i dysfunkcji somatycznych.
Media
J. Chwaszcz, M.Pietruszka, ks. D. Sikorski SDS
s.110-119
Patroni medialni: