Cele katechetyczne – wymagania ogólne:
– zapoznanie z treścią orędzia papieża Franciszka na 48. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu;
– ukazanie sposobu korzystania z mediów właściwego dla chrześcijanina w świetle przypowieści o miłosiernym Samarytaninie.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe:
Wiedza:
– po lekturze fragmentów orędzia na 48. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu uczeń streszcza naukę papieża nt. wspomagającej roli mediów w budowaniu solidarności i jedności ludzi;
– po lekcji uczeń własnymi słowami przedstawia treść przypowieści o miłosiernym Samarytaninie;
– na podstawie pracy w grupach uczeń wylicza zagrożenia, nadużycia oraz zobowiązania wynikające z korzystania ze środków społecznego przekazu;
Umiejętności:
– po spotkaniu uczeń poprawnie charakteryzuje postaci występujące w przypowieści o miłosiernym Samarytaninie;
– na podstawie treści z lekcji i własnych przemyśleń uczeń interpretuje hasło orędzia: „Przekaz w służbie autentycznej kultury spotkania”.
Formy organizacji zajęć: zbiorowa, grupowa, w parach.
Metody dydaktyczne: rozmowa kierowana, skojarzenia, uzupełnianie tabeli lub wędrujące kartki, praca z tekstem, plakat.
Środki dydaktyczne: rysunki ryby i komputera, wydruki tabelek dla uczniów, teksty orędzia Franciszka na 48. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu, Pismo Święte, arkusze papieru do wykonania plakatów, ew. rzutnik.
SCHEMAT ZAJĘĆ
Modlitwa na rozpoczęcie lekcji
Duchu Święty, który oświecasz serca i umysły nasze… (lub wybrana pieśń czy piosenka religijna, jeśli uczniowie ostatnio uczyli się jej).
Wprowadzenie
Nauczyciel przedstawia rysunki: ryby i komputera. Zadaniem uczniów jest metodą skojarzeń odkrycie i uzasadnienie słowa, które wiąże się z rysunkami („sieć”). Uczniowie krótko rozmawiają o tym, jak można rozumieć termin „sieć” w odniesieniu do komputerów (łącza, ale także – umożliwienie ludziom kontaktów, nawiązywanie relacji; „złapanie” kogoś w znaczeniu namówienia, przyciągnięcia jego uwagi). Odnosząc się do wypowiedzi uczniów, nauczyciel wyjaśnia, iż Internet wśród młodych ludzi jest najczęstszym środkiem przekazu, jednak nadal aktualne są również inne media, jak choćby radio i telewizja. Korzystanie z nich zbliża ludzi, niejednokrotnie jednoczy ich w niesieniu pomocy potrzebującym, ale także może być zagrożeniem lub pułapką, z której trudno człowiekowi się wyzwolić.
Aktywizacja
Uczniowie w parach otrzymują tabelkę do uzupełnienia – w środkowej kolumnie wypisane są różnego rodzaju informacje przekazywane za pośrednictwem mediów. Zadaniem uczniów jest podanie jednej cechy najlepiej określającej ich zdaniem nadawcę i odbiorcę danego komunikatu (załącznik 1). Następnie propozycje uczniów są odczytywane (po kolei dla każdego z komunikatów).
(Alternatywnie zadanie można przeprowadzić metodą wędrujących kartek – przygotować 6 kartek na górze z jednym z napisów: prognoza pogody, reklama, portal plotkarski, serwis społecznościowy, strona www instytucji, artykuł w prasie codziennej. Kartki wręczane są np. w trzech rzędach pierwszym i ostatnim parom, każda para na dole strony zapisuje zaproponowaną przez siebie cechę i zawija kartkę tak, by następne osoby nie widziały odpowiedzi. Kartki wędrują tak długo, aż dotrą do wszystkich par).
Puenta
Nauczyciel podsumowuje propozycje uczniów, zauważając, że media w znaczący sposób służą człowiekowi, ponieważ dzięki nim otrzymujemy informacje z kraju i ze świata, rozwijamy zainteresowania, podtrzymujemy lub zawieramy znajomości. Jednocześnie środki przekazu utrwalają w niektórych postawy egoistyczne, służą manipulacji i zniewalaniu innych na różne sposoby. Wiele zależy od tego, z jakim medium mamy do czynienia oraz kto jest odpowiedzialny za nadawane w nim treści. Na tę różnorodność zwrócił uwagę papież Franciszek w swoim orędziu na 48. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu. Nawiązał w nim do przypowieści o miłosiernym Samarytaninie.
Lektura Biblii – Łk 10, 30-37
«Pewien człowiek schodził z Jerozolimy do Jerycha i wpadł w ręce zbójców. Ci nie tylko że go obdarli, lecz jeszcze rany mu zadali i zostawiwszy na pół umarłego, odeszli. Przypadkiem przechodził tą drogą pewien kapłan; zobaczył go i minął. Tak samo lewita, gdy przyszedł na to miejsce i zobaczył go, minął. Pewien zaś Samarytanin, będąc w podróży, przechodził również obok niego. Gdy go zobaczył, wzruszył się głęboko: podszedł do niego i opatrzył mu rany, zalewając je oliwą i winem; potem wsadził go na swoje bydlę, zawiózł do gospody i pielęgnował go. Następnego zaś dnia wyjął dwa denary, dał gospodarzowi i rzekł: „Miej o nim staranie, a jeśli co więcej wydasz, ja oddam tobie, gdy będę wracał”. Któryż z tych trzech okazał się, według twego zdania, bliźnim tego, który wpadł w ręce zbójców?». On odpowiedział: „Ten, który mu okazał miłosierdzie”. Jezus mu rzekł: „Idź, i ty czyń podobnie!”.
W nawiązaniu do przeprowadzonej aktywizacji, warto zachęcić uczniów do przyporządkowania postaci z przypowieści do programów z tabelki (np. zbójcy – redaktorzy plotkarskich portali, kapłan i lewita – reklama, Samarytanin – prognoza pogody itp.). Uczniowie mogą podać więcej przykładów ludzi związanych z mediami, których można utożsamić ze zbójcami, kapłanem i lewitą lub miłosiernym Samarytaninem.
Orędzie Franciszka
(Odczytanie na głos lub wyświetlenie tekstu): Dziś żyjemy w świecie, który staje się coraz mniejszy i gdzie w związku z tym mogłoby się zdawać, że łatwo być blisko jedni względem drugich (…). W tym świecie media mogą nam pomóc, byśmy poczuli się bliżej siebie nawzajem, pomagając nam dostrzec jedność rodziny ludzkiej, co z kolei pobudza do solidarności i lepszego poważnego zaangażowania na rzecz bardziej godnego życia. Dobra komunikacja pomaga nam być bliżej siebie oraz lepiej poznawać siebie nawzajem, w byciu bardziej zjednoczonymi. Dzielące nas mury można pokonać tylko wtedy, gdy jesteśmy gotowi, by słuchać siebie nawzajem i uczyć się jedni od drugich (zobacz cały tekst Orędzia).
Aktywizacja
Nauczyciel dzieli klasę na 6 grup i rozdaje im fragmenty orędzia Franciszka na 48. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu. Zadaniem każdej grupy jest przeczytanie fragmentu i odkrycie jego przesłania (załącznik 2). Przesłanie to uczniowie przedstawiają w formie plakatu – formułują hasło oraz ukazują graficznie w konwencji znaku drogowego – zakazu, nakazu lub ostrzeżenia, zachowując barwy i kształty typowe dla określonych znaków (znaki ostrzegawcze – żółte trójkąty, znaki zakazu – koła w czerwonej obwódce, znaki nakazu – niebieskie koła). Mogą również stosować tabliczki „nie dotyczy…” lub „dotyczy…”.
Każda grupa prezentuje klasie swój plakat.
Puenta
Nauczyciel podsumowuje prace i wypowiedzi uczniów, przypominając, że poruszając się w świecie mediów – zarówno tradycyjnych, jak i cyfrowych, podobnie jak na drodze – musimy zachować ostrożność i stosować się do określonych reguł. Powinni pamiętać o tym nie tylko nadawcy, ale i odbiorcy środków społecznego przekazu. Mimo niewątpliwego bogactwa, jakim są dzisiejsze media, należy korzystać z nich z rozwagą. Środki przekazu nie mogą być wykorzystywane tak, by szkodziły drugiemu człowiekowi, a obowiązkiem uczniów Jezusa jest wykorzystywanie współczesnych mediów do niesienia pomocy i nadziei tym, którzy ich potrzebują.
Podsumowanie
Od pierwszych chwil na Stolicy Piotrowej papież Franciszek nie unika mediów, a wręcz stał się ich ulubieńcem przez swój sposób bycia. W ślad za swymi poprzednikami widzi wielką wartość środków społecznego przekazu, a także sam z nich korzysta, a w tegorocznym orędziu określił media mianem daru Bożego. Jednocześnie papież krytycznie odnosi się do świata mediów – mówi o „zatrutym powietrzu” w radiu i telewizji czy wskazuje na „grzechy mediów” – dezinformację, pomówienie i zniesławienie. Taka rzeczywistość stanowi wyzwanie dla chrześcijan, aby składali swe świadectwo także w mediach, w sieci i nie zapominali o swej godności dzieci Bożych, a także o równej godności innych użytkowników. Jako wskazówkę dla naszego korzystania z mediów można przytoczyć słowa Franciszka z tegorocznego orędzia: Niech nam będzie przewodnikiem obraz miłosiernego Samarytanina, który opatruje rany pobitego człowieka, zalewając je olejem i winem. Niech nasz przekaz będzie olejkiem pachnącym na cierpienie i dobrym winem radości. Niech nasza jasność nie pochodzi ze sztuczek i efektów specjalnych, ale z naszej naznaczonej miłością i czułością bliskości wobec tych, których spotykamy, zranionych przy drodze.
Praca domowa
Wybierz dowolną postać z mediów – autora programu, redaktora, dziennikarza, pomysłodawcę portalu, użytkownika komentującego na forum itp. – i napisz do niego krótką wiadomość, porównując jego działalność odpowiednio do zbójców, kapłana i lewity lub miłosiernego Samarytanina z przypowieści.
Modlitwa
(Nauczyciel może wyjaśnić, iż niektórzy święci w sposób szczególny patronują mediom):
Św. Piotrze i Pawle – módlcie się za nami;
Św. Izydorze…
Św. Franciszku Salezy…
Św. Maksymilianie Mario Kolbe…
Św. Janie Pawle II…
Załączniki:
1.
2.
Grupa 1: Dobra komunikacja pomaga nam być bliżej siebie oraz lepiej poznawać siebie nawzajem, w byciu bardziej zjednoczonymi. Dzielące nas mury można pokonać tylko wtedy, gdy jesteśmy gotowi, by słuchać siebie nawzajem i uczyć się jedni od drugich. Musimy godzić różnice poprzez formy dialogu pozwalające nam wzrastać w zrozumieniu i szacunku. Kultura spotkania wymaga, abyśmy byli skłonni nie tylko dawać, ale także otrzymywać od innych. Media mogą nam w tym pomóc, zwłaszcza dzisiaj, kiedy sieci ludzkiej komunikacji osiągnęły bezprecedensowy rozwój.
Grupa 2: Ten, kto przekazuje, staje się bliźnim. A miłosierny Samarytanin nie tylko czyni siebie bliźnim, ale troszczy się o tego człowieka, którego widzi na wpół umarłego obok drogi. Jezus odwraca perspektywę: nie chodzi o rozpoznanie innego jako podobnego do mnie, ale o moją zdolność uczynienia siebie podobnym do drugiego. Przekazywanie oznacza więc uświadomienie sobie, że jesteśmy ludźmi, Bożymi dziećmi. Lubię nazywać tę moc komunikacji jako bliskość.
Grupa 3: Kiedy dominującym celem komunikacji jest nakłonienie do konsumpcji lub manipulacja osobami, to mamy do czynienia z gwałtowną agresją, jak ta, której doznał człowiek, który wpadł w ręce zbójców i został porzucony przy drodze, jak czytamy w przypowieści. Lewita i kapłan nie widzieli w nim bliźniego, lecz obcego, od którego lepiej było trzymać się z daleka. W tamtym czasie oddziaływały na nich zasady czystości rytualnej. Dziś grozi nam, że niektóre media tak na nas wpłyną, iż zapomnimy o naszym realnym bliźnim.
Grupa 4: Nie wystarczy przechodzić wzdłuż alei cyfrowych, to znaczy zwyczajnie być podłączonymi: trzeba, aby połączeniu towarzyszyło prawdziwe spotkanie. Nie możemy żyć samotnie, zamknięci w nas samych. Potrzebujemy kochania i bycia kochanymi. Potrzebujemy czułości. Strategie medialne nie zapewniają piękna, dobra i prawdy komunikacji.
Grupa 5: Światu mediów nie może być obca troska o człowieka i jest on wezwany do wyrażania czułości. Sieć digitalna może być miejscem bogatym w człowieczeństwo, nie siecią przewodów, ale osób. Neutralność mediów jest tylko pozorna: tylko ten, kto komunikując, podejmuje wyzwanie, może być punktem odniesienia dla innych. Osobiste zaangażowanie jest podstawą wiarygodności komunikatora. Właśnie z tego względu chrześcijańskie świadectwo, dzięki sieci może dotrzeć na egzystencjalne peryferie.
Grupa 6: Ważna jest czujność i obecność Kościoła w świecie komunikacji, aby rozmawiać ze współczesnym człowiekiem i prowadzić go na spotkanie z Chrystusem: Kościół towarzyszący w drodze potrafi wyruszyć z każdym. W tym kontekście rewolucja środków przekazu i informacji jest wielkim i ekscytującym wyzwaniem, wymagającym nowej energii i nowej wyobraźni, by przekazywać innym piękno Boga.
Aneta Rayzacher-Majewska – doktor katechetyki, adiunkt w Katedrze Historii Katechezy i Katechetyki Fundamentalnej UKSW, rzeczoznawca ds. oceny programów nauczania religii i podręczników katechetycznych, autorka podręczników i materiałów pomocniczych do nauczania do religii, katechetka w Przedszkolu Miejskim nr 2 i Szkole Podstawowej nr 2 w Piastowie.
Patroni medialni: