Cele katechetyczne – wymagania ogólne:
– analiza i interpretacja myśli zawartych w orędziu papieża Franciszka na 48. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu;
– kształtowanie świadomości bycia odpowiedzialnym za drugiego człowieka w Kościele i w świecie współczesnym oraz w Internecie;
– odkrywanie wartości egzystencjalnej w orędziu papieża Franciszka na 48. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu;
– promowanie 48. Światowego Dnia Środków Społecznego Przekazu.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe:
Wiedza:
– po katechezie uczeń wyjaśnia znaczenie terminów: „uczony w prawie”, „kapłan”, „lewita” i „Samarytanin”;
– na podstawie tekstu Łk 10, 25-37 uczeń wyjaśnia, na czym polega troska o bliźniego;
– po katechezie uczeń określa swoje miejsce w Kościele;
– uczeń wyjaśnia, jak we współczesnym świecie może być głoszona Ewangelia poza kościołem.
Umiejętności:
– po katechezie uczeń podaje przykłady współczesnych miłosiernych samarytan;
– po katechezie uczeń wylicza i uzasadnia możliwości wykorzystania portali społecznościowych w ewangelizacji;
– po katechezie uczeń ocenia, na czym polega etyczne korzystanie z Internetu.
Formy organizacji zajęć: zbiorowa, grupowa.
Metody i techniki dydaktyczne: rozmowa kierowana, praca z tekstem biblijnym, wykres EKG, drama, gadająca ściana.
Środki dydaktyczne: tekst Łk 10, 25-37, paski papieru milimetrowego do wykresu EKG, obrazy Kościoła z załącznika, arkusz szarego papieru, flamastry, fragmenty orędzia papieża Franciszka na 48. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu.
I. WPROWADZENIE
1. Proponujemy modlitwę na rozpoczęcie zajęć: Wierzę w Ciebie…
2. Po wprowadzeniu uczniów w tematykę spotkania poniższym tekstem prowadzimy z uczniami rozmowę:
O Eskimosach, życiu Afrykańczyków, Pigmejów możemy dowiedzieć się z książek, filmów. Najpełniej – prawdziwie poznamy tych ludzi, jeśli wśród nich zamieszkamy, będziemy z nimi przebywać 24 godziny na dobę, rozmawiać, poznawać tradycję, kulturę, zaobserwujemy ich w różnych sytuacjach życiowych, poznamy smak kuchni narodowej, ich smutki i radości, bogactwo i biedę.
Często bywa tak, że kraj, który znamy z kolorowych zdjęć, okazuje się zupełnie inny, gdy zaczynamy go zwiedzać, poznawać. Widzimy go wtedy zupełnie innym. Mimo że wszystko zgadza się ze zdjęciami i wyobrażeniami, to jednak nie to samo.
• Dlaczego nasze wyobrażenia o ludziach są czasami inne niż rzeczywistość?
• Czym musi cię zainteresować kraj, żebyś zapragnął go zwiedzić?
• Kiedy możesz poznać go najpełniej?
• Czy możesz powiedzieć, że Kościół katolicki ci nie odpowiada, jeśli go nie poznałeś?
• Czy o Kościele możesz powiedzieć „oni”?
3. Analizujemy stosunek uczniów do Kościoła metodą: wykres EKG.
Każdy otrzymuje pasek papieru, długi i wąski, podobny do wykresu EKG (można to zrobić na papierze milimetrowym lub w zaszycie ucznia w postaci wykresu dwóch osi). U dołu wykresu piszemy poniższe pytania, na osi w górę zamieszczamy skalę określeń, które posłużą uczniom jako skala poziomu zaangażowania w Kościół. W ten sposób tworzymy wykres EKG pt. „Jak bije moje serce w Kościele i dla Kościoła” (proponowana skala; radykalnie, bardzo mocno, dość mocno, średnio, tak sobie, słabiutko, nijak, prawie wcale, zero).
• Wierzę, że Kościół to wspólnota ludzi, a nie tylko hierarchia.
• Wierzę, że od mojej wiary i zaangażowania zależy obraz Kościoła.
• Wierzę, że zwierzchnikiem Kościoła, w który wierzę, jest Jezus Chrystus, w widzialny sposób reprezentowany przez papieża.
• Fundamentem postępowania jest dla mnie prawo ustanowione przez Chrystusa zapisane w przykazaniu miłości.
• Wierzę w życie wieczne, które mogę osiągnąć w Kościele.
4. Celem zadania jest refleksja nad następującymi pytaniami: Na ile czuję się członkiem Kościoła? Na ile czuję się cegiełką w Kościele? Na ile prawda o Kościele mnie rusza?
Zapewniamy uczniom poczucie bezpieczeństwa, zaznaczamy, że nikt nie będzie tego oglądał i sprawdzał, a wykonany wykres jest tylko i wyłącznie dla nich.
Puenta
• Kościół może być wspaniałą świątynią, która wzrasta dzięki mojemu zaangażowaniu;
• może stawać się ruiną bez mojego zaangażowania;
• możemy być w nim żywymi lub martwymi kamieniami;
• może być miejscem schronienia;
• może stać się miejscem spełnienia i samorealizacji.
Wszystko zależy od wrażliwości oraz od odkrycia swojego miejsca w Kościele.
Dla zilustrowania puenty możemy uczniom dać kserokopie różnych obrazów Kościoła (załącznik). To nie jest obowiązkowe podczas tej lekcji.
II. ŚWIADESTWO PISMA ŚWIĘTEGO
1. Odczytujemy przypowieść Łk 10, 25-37.
2. Zapowiadamy, że głównym bohaterem opowiadania jest Samarytanin, ale są też inni: kupiec, zbójca, kapłan i lewita, i przyjrzymy się tym postaciom, aby lepiej zrozumieć przesłanie. Polecamy uczniom, żeby czytając tekst, zaznaczyli i wypisali do zeszytu bohaterów, zostawiając miejsce na krótką ich charakterystykę.
Aktywizacja
Przechodzimy do ich charakterystyki:
Uczony w Prawie: Należał do grupy ludzi bardzo wykształconych, znających Pismo Święte. Ich zadaniem było wykładanie i tłumaczenie tekstów Biblii. W Ewangeliach łączy się ich bardzo często z faryzeuszami i przypisuje negatywną opinię. Byli przywiązani do litery Prawa, często przekładali ją nad dobro człowieka. Chrystus nie zgadzał się z ich opiniami i zwalczał ich hipokryzję oraz zły obraz Boga, który pokazywali.
Lewita: To członek kapłańskiego pokolenia lewitów, któremu na Synaju została powierzona służba kapłańska. Zadaniem lewitów była troska o kult Boży i sanktuaria, składanie ofiar oraz przekazywanie ludowi prawa i czuwanie, by było ono przestrzegane. Mieli mniejsze znaczenie niż kapłani.
Kapłan: Należał do szczególnej grupy lewitów wywodzącej się od brata Mojżesza, Aarona. Kapłani zajmowali najważniejsze funkcje w narodzie żydowskim. Ich zadaniem było składanie ofiar, troska o kult w świątyni i przestrzeganie Prawa.
Samarytanin: Pochodził z narodu wyklętego i znienawidzonego przez Izraelitów. Samarytanie wywodzili się z narodu wybranego. Jednakże po podboju Izraela przez Asyrię w 722 r. przed Chr. zmieszali się z obcą ludnością przesiedloną na tereny Izraela. Powstały mieszane rodziny, które wkrótce odeszły od właściwych wierzeń Izraela. Prawowitemu Żydowi pod żadnym pozorem nie było wolno utrzymywać kontaktów z żadnym Samarytaninem.
Puenta
Zła jest taka sytuacja, gdy niewolnicza wierność przepisom (kapłan i lewita nie pomogli, bo nie chcieli zaciągnąć rytualnej nieczystość) odbiera człowiekowi wrażliwość na ludzką krzywdę. Kapłan i lewita woleli uniknąć problemów, licząc na to, że ktoś inny zlituje się nad człowiekiem będącym w potrzebie. W opozycji do nich ukazany jest Samarytanin, który w napotkanym nieszczęśniku widzi przede wszystkim człowieka. Konieczność ratowania życia sprawia, że inne względy – szczególnie wrogość między Żydami i Samarytanami – schodzą na dalszy plan. Miłosierdzie okazuje się lekarstwem na wszelką wrogość dzielącą ludzi. Poprzez miłosierdzie ludzie ponownie mają szansę stawać się dla siebie braćmi i siostrami – bliźnimi.
Kto jest moim bliźnim?
Wprowadzenie
Wartości uczymy się od rodziców, a potem przez resztę życia rozwijamy i zdobywamy nowe. By pomagać innym i by ta pomoc była szczera, wynikała z potrzeby serca, trzeba najpierw samemu być człowiekiem kochającym Boga, żyjącym wiarą. Trzeba poznać, co to znaczy być bliźnim?
Aktywizacja
1. Dzielimy uczniów na 4 grupy. Każdej przydzielamy trochę inny scenariusz dramy, według którego grupa ma przygotować przedstawienie:
a) klasycznie według wydarzeń zapisanych w Piśmie Świętym;
b) akcja rozgrywa się w wielkim mieście;
c) sprawa dzieje się w szpitalu;
d) przedstawienie ma opierać się na „realiach” życia w sieci (świecie wirtualnym).
2. W trakcie przygotowania podpowiadamy kolejnym grupom, na co mają zwrócić uwagę:
ad a) o bohaterach przypowieści powiedziano bardzo dużo, wystarczy wrócić do Pisma Świętego;
ad b) wszystko powinno być jak najbardziej uwspółcześnione. Będzie wtedy lepiej widać, że dzisiaj nie jesteśmy wcale wolni od tych samych wad co negatywni bohaterowie opowiadania. Wręcz przeciwnie, mimo wielu słów o pomocy i wrażliwości, wielu ludzi jest pominiętych i opuszczonych;
ad c) w szpitalu warto zwrócić uwagę na tych, którzy są pozbawieni opieki ze strony rodziny. Bo jeśli ktoś jest chory i do tego opuszczony przez najbliższych, to cierpi chyba najbardziej. Warto też zwrócić uwagę młodzieży na pielęgniarki, które najwięcej czasu spędzają przy chorych i często wiele serca wkładają w opiekę nad nimi. Można też pokierować w stronę wolontariatu, podpowiedzieć że samarytaninem może być wolontariusz;
ad d) w świecie wirtualnym opuszczenie, samotność, obojętność, udawanie są na porządku dziennym. Czasem nawet stanowią status quo funkcjonowania w tym świecie. Warto przy tej dramie zwrócić uwagę na fakt, że w Internecie można być bezimiennym, ale to nie znaczy, że nie zostawia się śladów. Chodzi szczególnie o te informacje, które poniżają innych. W Internecie można też nawiązywać szczere i prawdziwe relacje, które mogą niektórym pomóc wyjść z cienia, z wykluczenia. (To pewnie bardzo trudna forma dramy, dlatego może warto zadać ją najmocniejszej grupie).
3. Na forum zostają zaprezentowane przygotowane dramy. Ćwiczenie ma pomóc w rozpoznaniu, jak powinien zachowywać się bliźni.
4. Po prezentacji można uczniom zadawać pomocnicze pytania:
• Jak się czułeś, udając pobitego człowieka, kupca, chorego…?
• Co myślałeś, gdy wszyscy cię omijali i nikt nie chciał ci pomóc?
• Czy postąpiłbyś podobnie jak Samarytanin?
• Dlaczego ludzie nie zwracają uwagi na innych?
• Czy dziś można być człowiekiem dobrym i pomocnym?
Puenta
Bliźnim dla Izraelitów był jedynie ich współwyznawca. Tylko on był godny pomocy. Pozostali byli wrogami i zasługiwali jedynie na to, co najgorsze. Poza tym musieli zachowywać wiele przepisów Prawa, które ograniczały ich możliwości. Chrześcijanie mają więcej szczęścia. Naszym największym przykazaniem jest przykazanie miłości Boga i bliźniego. Możemy zatem rozpoznać, że każdy z nas jest bliźnim, każdy z nas jest człowiekiem. Czujemy, martwimy się, kochamy, mamy marzenia podobnie jak inni ludzie. Jeśli kochamy Boga i jesteśmy otwarci na drugiego człowieka, to nauczymy się rozpoznawać bliźniego w sobie i w innych. Kto to rozpozna, nie będzie umiał przejść obojętnie obok potrzebujących.
III. ANALIZA ORĘDZIA NA 48. ŚWIATOWY DZIEŃ ŚRODKÓW SPOŁECZNEGO PRZEKAZU
Przydzielamy 3 grupom fragmenty orędzia na 48. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu. Każda grupa udziela odpowiedzi na postawione pod tekstem pytania. Następnie pracujemy metodą: gadająca ściana. Na szarym papierze przyklejonym do ściany lub tablicy przedstawiciel grupy zapisuje wspólną opinię w postaci rysunków, symboli i innych form graficznych na temat: „Jak być cyfrowym samarytaninem w Kościele XXI wieku?”. (Ten tytuł zapisujemy na arkuszu papieru u góry).
Grupa 1
Często powtarzam: wolę tysiąc razy Kościół poobijany, wychodzący na ulicę, który miał wypadek, od Kościoła chorego z powodu zamknięcia! A drogi są drogami świata, gdzie ludzie żyją i gdzie można do nich dotrzeć skutecznie i emocjonalnie. Wśród tych dróg są także te digitalne, zatłoczone ludźmi, często poranionymi, mężczyznami i kobietami szukającymi zbawienia lub nadziei. Także dzięki sieci orędzie chrześcijańskie może dotrzeć aż po krańce ziemi (Dz 1, 8).
• Jaki obraz Kościoła preferuje papież Franciszek?
• Jak sobie wyobrażasz taki Kościół?
• Co papież komunikuje, mówiąc o zatłoczonych drogach digitalnych?
• Czego człowiek szuka na tych drogach? Co może znaleźć?
Grupa 2
Otwarcie drzwi kościołów oznacza także otwieranie ich w środowisku digitalnym, zarówno po to, aby ludzie mogli wejść, niezależnie od tego, w jakiej sytuacji życiowej się znajdują, jak i po to, aby Ewangelia mogła przekroczyć próg świątyni i wyjść na spotkanie wszystkich. Jesteśmy powołani, aby dawać świadectwo o Kościele, który byłby domem dla wszystkich. Czy potrafimy przekazywać oblicze takiego Kościoła? Komunikacja pomaga nadać kształt powołaniu misyjnemu całego Kościoła, a sieci społecznościowe są obecnie jednym z miejsc, w których trzeba żyć tym powołaniem i odkryć na nowo piękno wiary, piękno spotkania z Chrystusem. Także w kontekście komunikacji potrzebny jest Kościół, który potrafi nieść ciepło, by rozpalać serce.
• Scharakteryzuj środowisko digitalne.
• Jakie szanse dla Kościoła znajdują się w tym środowisku?
• W jaki sposób można głosić Ewangelię w sieciach społecznościowych?
• Czego potrzebuje Kościół według papieża Franciszka?
Grupa 3
Niech nam będzie przewodnikiem obraz miłosiernego Samarytanina, który opatruje rany pobitego człowieka, zalewając je olejem i winem. Niech nasz przekaz będzie olejkiem pachnącym na cierpienie i dobrym winem radości. Niech nasza jasność nie pochodzi ze sztuczek i efektów specjalnych, ale z naszej naznaczonej miłością i czułością bliskości wobec tych, których spotykamy, zranionych przy drodze. Nie obawiajcie się bycia obywatelami środowiska digitalnego. Ważna jest czujność i obecność Kościoła w świecie komunikacji, aby rozmawiać ze współczesnym człowiekiem i prowadzić go na spotkanie z Chrystusem: Kościół towarzyszący w drodze potrafi wyruszyć z każdym. W tym kontekście rewolucja środków przekazu i informacji jest wielkim i ekscytującym wyzwaniem, wymagającym nowej energii i nowej wyobraźni, by przekazywać innym piękno Boga.
• W czym Samarytanin ma być dla nas wzorem do naśladowania?
• Jakie nadzieje wiąże papież ze środowiskiem digitalnym?
• Jak możesz stać się obywatelem środowiska digitalnego?
• Jak tworzyć świat komunikacji w sferze religijnej?
Propozycja modlitwy na zakończenie lekcji.
Modlitwa przed wejściem do Internetu i na katolickie Forum Online
Wszechmocny i wieczny Boże,
który stworzyłeś nas na Twoje podobieństwo
i poleciłeś nam szukać przede wszystkim tego, co dobre,
prawdziwe i piękne,
szczególnie w Boskiej Osobie Twego Jednorodzonego Syna,
Pana naszego Jezusa Chrystusa,
pomóż nam, błagamy Ciebie,
przez wstawiennictwo św. Izydora, biskupa i doktora,
abyśmy podczas naszych wędrówek w Internecie
kierowali nasze ręce i oczy tylko na to, co podoba się Tobie
i traktowali z miłością i cierpliwością
wszystkie te osoby, które spotkamy.
Przez Chrystusa Pana naszego. Amen.
Święty Izydorze, módl się za nami!
Aleksandra Bałoniak – zastępca redaktora naczelnego miesięcznika „Katecheta”, nauczycielka religii w liceum ogólnokształcącym w Poznaniu, redaktor serii „Biblioteka Katechety”, koordynator projektów edukacyjnych: „Youcat na lekcjach religii”; „Projekt edukacyjny popularyzujący nauczanie św. Jana Pawła II”.
Załącznik
Patroni medialni: