Co to znaczy oddychać prawdą dobrych historii?

Scenariusz lekcji religii do Orędzia papieża Franciszka na 54. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu 2020

Autor: Joanna Staniś-Rzepka

klasy V-VIII (2 jednostki lekcyjne)

Cele katechetyczne – wymagania ogólne:

•    analiza i interpretacja myśli zawartych w Orędziu papieża Franciszka na 54. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu;
•    ukazanie historii życia znanych i nieznanych „bohaterów wiary”;
•    kształtowanie postawy otwartości na „tkanie” historii życia.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe:

Wiadomości:

Uczeń po katechezie:
•    wyjaśnia, co to znaczy „oddychać prawdą dobrych historii”;
•    przedstawia wybrane historie „bohaterów wiary”;
•    definiuje Pismo Święte jako Historię historii;
•    opowiada o „historiach pachnących Ewangelią” oraz o przykładach z codziennego życia;
•    redaguje za pomocą story cubes historię pt. Jeden dzień z życia… Ja jako bohater wiary.

Umiejętności:
• podaje przykłady życia „bohaterów wiary”;
• uzasadnia potrzebę „tkania” dobrych historii.

Postawy:
• wyraża gotowość do przyjęcia Historii historii;
• inicjuje działania wolontariatu.

Formy organizacji zajęć: zbiorowa, grupowa, indywidualna.

Metody dydaktyczne: rozmowa kierowana, słowa klucze, sieć relacji, storytelling z wykorzystaniem story cubes¹, redagowanie e-booka lub przygotowanie lapbooka, niedokończone zdania, wystawa prac.
Środki dydaktyczne: krosno, kawałki włóczki (dla każdego ucznia jeden), fragmenty Orędzia papieża Franciszka na 54. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu, story cubes actions (zestaw na 4-5 osób), tablety z dostępem do internetu (opcjonalnie), zestawy kreatywne: teczki, kolorowe kartki, gotowe szablony do lapbooka², klej, flamastry, kredki.

Schemat zajęć

I. Wprowadzenie

1. Propozycja modlitwy na rozpoczęcie:

O Panie, uczyń z nas narzędzia Twojego pokoju,
abyśmy siali miłość, tam gdzie panuje nienawiść;
wybaczenie, tam gdzie panuje krzywda;
jedność, tam gdzie panuje rozłam;
prawdę, tam gdzie panuje błąd;
wiarę, tam gdzie panuje zwątpienie;
nadzieję, tam gdzie panuje rozpacz;
światło, tam gdzie panuje mrok;
radość, tam gdzie panuje smutek.
Spraw, abyśmy mogli nie tyle szukać pociechy,
co pociechę dawać;
nie tyle szukać zrozumienia, co rozumieć;
nie tyle szukać miłości, co kochać;
albowiem dając – otrzymujemy,
wybaczając – zyskujemy przebaczenie,
a umierając – rodzimy się do wiecznego życia.
Przez Jezusa Chrystusa, Pana naszego. Amen³.

2. Zapowiadamy, że podczas zajęć spróbujemy odpowiedzieć na bardzo ważne pytanie:

Co to znaczy tkać historie życia?
Rozdajemy uczniom kawałki włóczki; wyjaśniamy, do czego służy krosno, następnie polecamy utkanie fragmentu kilimu (opcjonalnie jedno krosno na 4-5 osób).

3. Rozmowa kierowana:

• Czy, a jeśli tak, to w jaki sposób, udało się wam utkać fragment kilimu?
• Co ułatwiało wam, a co utrudniało wspólną pracę?

4. Podsumowujemy pracę uczniów; doceniamy ich wkład i zaangażowanie. Podkreślamy, że dzięki temu, iż połączyli kawałki włóczki, udało im się utkać piękny fragment kilimu. Zaznaczamy, że każdy z nich był potrzebny, każdy z nich jest współtwórcą dzieła, częścią pewnej historii…

5. Zapoznajemy uczniów z Nacobezu:

•    Na dzisiejszych zajęciach utkasz fragment kilimu, by zrozumieć Orędzie papieża Franciszka na 54. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu;
•    odkryjesz, jak piękne są historie życia znanych i nieznanych bohaterów wiary;
•    wymyślisz w oparciu o story cubes historię pt. Jeden dzień z życia… Ja jako bohater wiary;
•    utworzysz e-book za pomocą aplikacji https://app.writereader.com lub lapbook nt. bohatera wiary.

II. Analiza Orędzia na 54. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu

1. Wprowadzamy uczniów w najważniejsze informacje nt. historii orędzi papieży na Światowe Dni Środków Społecznego Przekazu.

Po raz pierwszy Dzień Środków Społecznego Przekazu obchodzono na polecenie Pawła VI w niedzielę 7 maja 1967 r. Pierwsze orędzie z okazji obchodów tego dnia papież ogłosił już 1 maja 1967 r. Od tamtego czasu stało się tradycją, że papieże ogłaszają z pewnym wyprzedzeniem najpierw hasło, a następnie orędzie na dany dzień. Początkowo dokument taki ukazywał się tuż przed samym Dniem Środków Społecznego Przekazu, ale od 1986 r., gdy obchodzony był on po raz 20., przyjął się zwyczaj, że orędzie Ojca Świętego nosi datę 24 stycznia. Tego dnia Kościół katolicki wspomina św. Franciszka Salezego, którego Pius XI ogłosił w 1923 r. patronem pisarzy katolickich i dziennikarzy. Hasło natomiast jest ogłaszane zgodnie z tradycją w dniu 29 września, w święto Świętych Archaniołów Michała, Rafała i Gabriela – św. Gabriel Archanioł jest bowiem patronem radiowców. (…) Do tej pory Paweł VI ogłosił 12 takich dokumentów, Jan Paweł II – 27, Benedykt XVI – 8, a od roku 2014 tradycję tę kontynuuje papież Franciszek. W większości krajów dzień ten obchodzi się w niedzielę przed uroczystością Zesłania Ducha Świętego, ale episkopaty krajowe mogą też wyznaczać własne daty tego dnia. I tak w Polsce jest on obchodzony w trzecią niedzielę września⁴.

2. Dzielimy uczniów na pięć grup 4-5-osobowych. Każda z grup otrzymuje wskazany fragment orędzia. Polecamy uczniom zapoznanie się z Orędziem papieża Franciszka na 54. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu.

Grupa I – Tkanie historii

Od małego mamy głód historii, tak jak mamy pragnienie jedzenia. Mogą one mieć formę bajek, powieści, filmów, pieśni, wiadomości… Te historie wpływają na nasze życie, nawet jeśli nie jesteśmy tego świadkami. Często decydujemy, co jest właściwe albo co jest błędne, w oparciu o osoby lub historie, które sobie przyswoiliśmy. Opowiadania mają na nas wpływ, utrwalają nasze przekonania i nasze postawy, mogą pomóc nam zrozumieć siebie i powiedzieć kim jesteśmy.
Człowiek (…) potrzebuje wypowiedzenia siebie, „wyrażenia siebie” poprzez historie, aby utrwalić swoje życie. (…)
Historie wszystkich czasów mają wspólny „szkielet”: struktura zakłada obecność „bohaterów”, także tych zwyczajnych, którzy, by podążać za marzeniem, mierzą się z trudnymi sytuacjami, podejmują walkę ze złem, wzmocnieni siłą miłości, która czyni ich odważnymi. Zanurzając się w tych historiach, możemy odnaleźć heroiczne motywacje, aby zmierzyć się z życiowymi wyzwaniami⁵.

Grupa II – Nie wszystkie historie są dobre

Ile historii narkotyzuje nas, próbując przekonać, że aby być szczęśliwymi, ciągle potrzebujemy mieć, posiadać i konsumować. Prawie nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak bardzo stajemy się żądnymi plotek i obmów, ile przemocy i fałszu pochłaniamy. Często w sieci komunikacyjnej, zamiast budujących opowiadań, które są spoiwem więzi społecznych i kulturowych, powstają historie destrukcyjne i prowokacyjne, które niszczą i rwą delikatne nici współistnienia. (…) Nie tworzy się wtedy ludzkiej historii, ale odziera się człowieka z jego godności.
(…) W epoce, w której fałszerstwo ukazuje się jako coraz bardziej wyrafinowane i osiąga zastraszający poziom (deepfake), potrzebujemy mądrości, aby zebrać i stworzyć opowiadania piękne, prawdziwe i dobre. Potrzebujemy odwagi, aby odrzucić te fałszywe i złowrogie. Potrzebujemy cierpliwości i rozeznania, aby odkryć historie, które pomogą nam nie zagubić się pośród tylu dzisiejszych utrapień, historii, które postawią w świetle prawdę o tym, kim jesteśmy, także w niedostrzeganym, codziennym heroizmie⁶.

Grupa III – Historia historii

Pismo Święte jest Historią historii. Ile zdarzeń, ludów, osób nam przedstawia! Ona ukazuje od samego początku Boga, który jest równocześnie Stworzycielem i Narratorem. Gdy On wypowiada swoje Słowo, rzeczy stają się (por. Rdz 1). (…) Nie urodziliśmy się dokończeni, potrzebujemy być nieustannie „tworzeni” i „stający się”. Życie zostało nam dane jako zaproszenie, aby nieustannie tkać ten „wspaniały cud”, którym jesteśmy. W tym znaczeniu Biblia jest wielką historią miłości między Bogiem a ludzkością. W jej centrum znajduje się Jezus: Jego życie jest spełnieniem planu miłości Boga do człowieka i równocześnie historii miłości człowieka do Boga. Człowiek będzie w ten sposób wezwany, z pokolenia na pokolenie, do opowiedzenia i zachowania w pamięci najważniejszych wydarzeń tej Historii historii, tych narracji, zdolnych do przekazania sensu tego, co się wydarzyło. (…) Sam Jezus opowiadał o Bogu nie poprzez abstrakcyjne wywody, ale poprzez przypowieści, krótkie opowiadania, historie wzięte z codziennego życia. Tutaj życie staje się historią, a następnie dla słuchacza historia staje się życiem⁷.

Grupa IV – Historia, która się odnawia

Historia Chrystusa nie jest dziedzictwem przeszłości, jest naszą historią, zawsze aktualną. Ona mówi, że Bóg wziął sobie do serca człowieka – nasze ciało, naszą historię, aż do stania się człowiekiem, ciałem i historią. Mówi nam także, że nie istnieją historie ludzkie nieznaczące i małe (…) W historii każdego człowieka Bóg objawia historię swojego Syna, który zszedł na ziemię (…) Każdy z nas zna różne historie pachnące Ewangelią, które dały świadectwo Miłości przemieniającej życie. Te historie zasługują na dzielenie się nimi, na opowiadanie ich, na ożywianie ich w każdym czasie, w każdym języku, poprzez wszystkie środki komunikowania⁸.

Grupa V – Historia, która nas odnawia

Duch Święty może pisać w naszych sercach, odnawiając w nas pamięć tego, kim jesteśmy w oczach Boga. Kiedy przypominamy sobie o miłości, która nas stworzyła i zbawiła, kiedy wsączamy miłość w nasze codzienne historie, kiedy tkamy miłosierdziem ramy naszych dni, wtedy przekładamy kolejną stronę. Nie jesteśmy już więcej wplątani w narzekanie i smutki, powiązane z chorą pamięcią, która zamyka serce, ale otwieramy je na innych, otwieramy się na wizję samego Narratora. Opowiadanie Bogu naszej historii nigdy nie jest bezużyteczne, nawet wtedy, gdy kronika wydarzeń pozostaje niezmienna, zmienia się jednak sens i perspektywa. Opowiadać o sobie Panu to wejść w jego współczujące spojrzenie miłości dla nas i dla innych. Jemu możemy opowiedzieć historie, które przeżywamy, zanieść Mu osoby, powierzyć różne sytuacje. Z Nim możemy ponownie połączyć tkankę życia, zszyć pęknięcia i wyrwy. Jak bardzo tego wszyscy potrzebujemy!
Pod spojrzeniem Narratora – jedynego, który ma ostateczny punkt widzenia – przybliżmy się z kolei do bohaterów, do naszych braci i sióstr, stojących obok nas, uczestników dzisiejszych historii. Tak, ponieważ nikt nie jest statystą na scenie świata i historia każdego jest otwarta na możliwą zmianę⁹.

3. Po zapoznaniu się z fragmentem orędzia każda grupa wypisuje 6 słów kluczy ze wskazanego fragmentu. Uczniowie wpisują słowa klucze do szablonu, a potem układają z nimi zdania, które zapisują na liniach. W ten sposób za pomocą metody sieci relacji tworzą notatkę graficzną. Po wykonaniu zadania prezentują na forum pracę, ukazując najważniejsze przesłanie danego fragmentu.

Przykład

Grupa III – Historia historii

a) Wypisujemy słowa klucze, np. Pismo Święte, Historia historii, Narrator, Jezus, życie, człowiek.

b) Wpisujemy słowa klucze do szablonu.

c) Następnie układamy zdania z tymi słowami i zapisujemy na liniach (nawiązujemy do treści wskazanego fragmentu orędzia). W ten sposób tworzymy notatkę graficzną.

3. Podsumowujemy: papież Franciszek w orędziu mówi, że każdy z nas potrzebuje „oddychać prawdą dobrych historii”, bo tylko „dobra historia jest w stanie przekroczyć granice czasu i przestrzeni. Pomimo upływu wieków pozostaje aktualna, ponieważ daje pokarm życiu”.

4. Kolejne zadanie to poznanie dobrych historii. Każda z grup losuje kopertę, w której znajduje się imię i nazwisko bohatera wiary. Zadaniem grupy jest zdobycie informacji, przygotowanie i zabranie materiałów do wykonania lapbooków¹⁰ lub e-booków¹¹.

Propozycje bohaterów wiary:
Grupa I – św. Jan Paweł II¹²
Grupa II – św. Matka Teresa z Kalkuty¹³
Grupa III – św. Joanna Beretta Molla¹⁴
Grupa IV – doktor Wanda Błeńska¹⁵
Grupa V – nieznany bohater wiary z parafii, sąsiedztwa…

5. Rozpoczynamy od prezentacji lapbooków lub e-booków; poznajemy historię życia bohaterów wiary – świętych znanych z imienia i tych nieznanych. (Propozycją może być przygotowanie wystawy lapbooków lub zamieszczenie e-booków na www szkoły).
Podsumowujemy pracę uczniów, zwracamy uwagę, że dzięki tym historiom Pan Bóg odnawia i nasze historie – jak czytamy w orędziu: Kiedy tkamy miłosierdziem ramy naszych dni, wtedy przekładamy kolejną stronę.

6. Każda grupa otrzymuje komplet kostek do gry story cubes actions; zgodnie z regułami gry uczestnicy wyrzucają kostki i tworzą historyjkę na określony temat, np.
Jeden dzień z życia… Ja jako bohater wiary. Pewnego dnia… (dzień dobrych uczynków). Uczestnicy zapisują swoje historie i przedstawiają pozostałym grupom.

¹⁶

7. Po prezentacji storytelling zwracamy uwagę na fakt, że każdy z nas jest powołany do tego, by czynić dobro, by być narzędziem w ręku Boga, by być fragmentem włóczki… „Z Nim możemy połączyć tkankę, zszyć pęknięcia i wyrwy”.

III. Zakończenie

1. Dokończ zdania:
•    Oddychać prawdą dobrych historii to…
•    Nie wszystkie historie są dobre i dlatego…
•    Najważniejsza Historia historii zawarta jest…
•    Historie pachnące Ewangelią to historie…
•    Panu Bogu możemy opowiedzieć nasze historie, ponieważ…

2. Propozycja modlitwy na zakończenie:
Maryjo, Niewiasto i Matko, Ty tkałaś w łonie Słowo Boże, Ty opowiadałaś swoim życiem wspaniałe dzieła Boga. Wysłuchaj naszych historii, zachowaj je w swoim sercu i uczyń swoimi, również wtedy, gdy nikt nie chce ich słuchać. Naucz nas rozpoznawać dobry wątek, który kieruje historią. Wejrzyj na cały splot węzłów, w które uwikłane jest nasze życie, paraliżujących naszą pamięć. Twoje delikatne ręce mogą rozwiązać każdy węzeł. Niewiasto Ducha, Matko zaufania, inspiruj także nas. Pomagaj nam tworzyć historie pokoju, historie przyszłości. I wskazuj nam drogę wspólnego podążania¹⁷.

3. Opcjonalnie dla chętnych.
Proponujemy uczniom wyhaftowanie obrazka¹⁸– prezentu np. dla osób starszych z Domu Pogodnej Jesieni, wspólne odwiedzenie chorych w hospicjum, samotnych z sąsiedztwa… W ten sposób możemy „tkać” zupełnie nowe, dobre historie…

Joanna Staniś-Rzepka – doktor katechetyki, nauczyciel religii w Szkole Podstawowej w Śnieciskach, doradca katechetyczny archidiecezji poznańskiej, prowadząca zajęcia na WT UAM w Poznaniu, w Szkole Katechistów Archidiecezji Poznańskiej, autorka szkoleń i kursów dla nauczycieli religii.

Co to znaczy oddychać prawdą dobrych historii? Scenariusz lekcji religii do Orędzia papieża Franciszka na 54. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu 2020

Co to znaczy oddychać prawdą dobrych historii?

Scenariusz lekcji religii do Orędzia papieża Franciszka na 54. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu 2020