Autor: Aleksandra Bałoniak

szkoła ponadpodstawowa

Cele katechetyczne – wymagania ogólne:

• analiza i interpretacja myśli zawartych w orędziu papieża Franciszka na 55. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu;

• kształtowanie postawy uczciwości w przekazie wiadomości za pomocą słowa.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe:

Wiedza

Po lekcji uczeń:

• interpretuje treść orędzia papieża Franciszka;

• wypowiada swoje zdanie na zadany temat dotyczący orędzia i opowiadania wykorzystanego podczas lekcji.

Umiejętności:

• tworzy po zapoznaniu się z orędziem zasady rzetelnego dziennikarstwa;

• formułuje złote myśli na temat prawdy na podstawie opowiadania.

Postawy:

• formułuje swoje wypowiedzi, opierając się na prawdzie.

Formy organizacji zajęć: zbiorowa, grupowa, partnerska, indywidualna.

Metody dydaktyczne: rozmowa kierowana, szyfrogram, tworzenie zakończenia opowiadania, słowa klucze, tworzenie złotych myśli, tworzenie „Dekalogu dziennikarza”.

Środki dydaktyczne: fragmenty orędzia papieża Franciszka na 55. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu, opowiadanie o przekraczaniu VIII przykazania.

Schemat zajęć

I. Wprowadzenie

1. Propozycja modlitwy:

Panie, co chcesz, żebym uczynił?

Dokąd mam iść?

– Zaprowadź mnie tam.

Kim jest ten, kogo spotkam?

– Wskaż mi tego człowieka.

Czy mam mówić, czy milczeć?

– Powiedz mi, co mam teraz robić.

Co chcesz uczynić, Boże?

– Spraw, bym Ci w tym nie przeszkadzał.

Amen1.

2. W krótkim wstępie zapowiadamy, że podczas lekcji będziemy zajmować się zagadnieniami poruszonymi przez papieża Franciszka w orędziu na Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu. Nawiązujemy do historii kolejnych orędzi na ten dzień pisanych od 55 lat przez kolejnych papieży.

• Po raz pierwszy Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu obchodzono na polecenie Pawła VI w niedzielę 7 maja 1967 r.

• Pierwsze orędzie z okazji obchodów tego dnia papież ogłosił 1 maja 1967 r. Od tamtego czasu stało się tradycją, że papieże ogłaszają z pewnym wyprzedzeniem najpierw hasło, a następnie orędzie.

• Początkowo dokument taki ukazywał się tuż przed Dniem Środków Społecznego Przekazu, od 1986 r., gdy obchodzony był po raz 20., przyjął się zwyczaj, że orędzie Ojca Świętego nosi datę 24 stycznia. Tego dnia Kościół katolicki wspomina św. Franciszka Salezego, którego Pius XI ogłosił w 1923 r. patronem pisarzy katolickich i dziennikarzy.

• Paweł VI ogłosił 12 takich dokumentów, Jan Paweł II – 27, Benedykt XVI – 8, a od roku 2014 tradycję tę kontynuuje papież Franciszek.

• W Polsce ten dzień jest obchodzony w trzecią niedzielę września2.

3. Aktywizacja uczniów – szyfrogram. Celem zadania jest odkrycie tytułu orędzia na 2021 rok. Rozwiązanie zadań matematycznych pozwoli odnaleźć ukryte literki, które utworzą tytuł orędzia, który jest tematem lekcji.

....	....	....	....	....	....	....	....	....	....	....	....
144:36	308:28	4x5	204:34	8x4	144:12	(2x5)x3	1160:58	90:30	250-249	36:9	158-128

A	Ą	B	C	Ć	D	E	Ę	F	G	H	I	J	K	L	Ł	M	N	Ń	O	Ó	P	R	S	Ś	T	U	W	Y	Z	Ż	Ź
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25	26	27	28	29	30	31	32

4. Po odszyfrowaniu tematu lekcji, podejmujemy rozmowę:

• Do czego nakłania się człowieka, mówiąc: „idź” i „zobacz”?

• Dlaczego podawanie informacji z pierwszej ręki jest wyzwaniem dla współczesnego dziennikarza?

• Na co papież Franciszek chce zwrócić uwagę takim tytułem?

5. Odczytujemy opowiadanie, które cytujemy bez zakończenia. Zadanie polega na jego dokończeniu. Uczniowie pracują w parach. Pomysły prezentują na forum:

Święty Filip Neri powiedział kiedyś penitentce, by poszła na targ, kupiła zabitą, ale nie oskubaną kurę, potem by idąc z powrotem do kościoła, oskubała ją, pióra wyrzucając za siebie. Kiedy ta kobieta przyszła i powiedziała, że zrobiła to, co jej kazał, św. Filip Neri powiedział: „Teraz idź i pozbieraj wszystkie te pióra. „Ależ to niemożliwe” – powiedziała ta kobieta. „Widzisz, podobnie jest z…….3”.

6. Rozmowa kierowana:

• Jakie przesłanie dla dziennikarza ma to opowiadanie?

• Dlaczego ludzie bezmyślnie przyjmują wszystko, co oferują im media?

• Jakich środków używają media, by osiągnąć założony cel?

• Co jest warunkiem uczciwego dziennikarstwa?

• Dlaczego dziennikarze nie lubią prostować zniekształconych informacji?

7. Uczniowie pracują w parach z tekstem opowiadania metodą: słowa klucze. Z otrzymanego teksu mają wydobyć złote myśli (rady życiowe), jak należy właściwie używać słowa mówionego. Wybrani uczniowie odczytują swoje zapisy.

Puenta

Słowo ma ogromną moc oddziaływania. Bywają w życiu sytuacje, że słowem możemy kogoś zranić, skrzywdzić, obrazić, czy nawet zgorszyć. Wypowiadane przez nas zdania, słowa mogą przynosić nadzieję, otuchę, motywować i mobilizować do działania. Bardzo często jednak człowiek nie zdaje sobie sprawy, jak wiele wypowiadane przez niego słowo może zmienić w życiu innych ludzi. Należy być odpowiedzialnym za wypowiadane słowa. Zdania wypowiadane powinny zawsze budować jedność i zgodę.

II. Analiza Orędzia na 55. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu

1. Podział klasy na 2 grupy, każda otrzymuje fragmenty orędzia, z którymi się zapoznaje.

2. Następnie uczniowie nawiązując do tekstu, piszą „Dekalog dziennikarza”. Każda grupa pisze po 5 przykazań, po zakończeniu pracy przekazuje kartkę drugiej grupie, która dopisuje swoje.

Grupa I

„Chodź i zobacz” jest najprostszym sposobem, aby poznać rzeczywistość. To najbardziej uczciwa weryfikacja każdej wiadomości, ponieważ aby poznać, trzeba spotkać, pozwolić, aby ten, kto stoi przede mną, opowiedział mi; pozwolić, aby jego świadectwo dotarło do mnie.

Również dziennikarstwo, jako opowiadanie o rzeczywistości, wymaga zdolności pójścia tam, dokąd nikt nie idzie – ruszenia się i pragnienia zobaczenia. Ciekawości, otwartości, pasji. Musimy dziękować za odwagę i zaangażowanie wielu profesjonalistów – dziennikarzy, operatorów filmowych, montażystów, reżyserów, którzy często pracują z wielkim narażeniem – za to, że dziś znamy, na przykład, trudną sytuację mniejszości prześladowanych w różnych częściach świata; że zostały ujawnione wielkie nadużycia władzy i niesprawiedliwość wobec ubogich i wobec stworzenia; że wiele zapomnianych wojen zostało opowiedzianych. Byłoby wielką stratą, nie tylko dla informacji, ale dla całego społeczeństwa i demokracji, gdyby zabrakło tych głosów – zubożeniem dla naszego człowieczeństwa. 

Grupa II

Sieć ze swoimi niezliczonymi formami social może zwiększać możliwości opowiadania i dzielenia się – wiele więcej oczu otwartych na świat, ciągły przepływ obrazów i świadectw. Technologia cyfrowa daje nam możliwość informacji z pierwszej ręki, szybkiej, czasami bardzo przydatnej – pomyślmy o pewnych wypadkach, kiedy to pierwsze doniesienia, a także pierwsze komunikaty dla ludności rozpowszechniane są właśnie w sieci. Jest to niezwykłe narzędzie, które czyni nas wszystkich odpowiedzialnymi, jako użytkowników i jako odbiorców. Potencjalnie wszyscy możemy stać się świadkami wydarzeń, które w przeciwnym razie zostałyby pominięte przez media tradycyjne, możemy wnieść nasz obywatelski wkład, ujawnić więcej historii, również pozytywnych. Dzięki sieci mamy możliwość opowiedzenia tego, co widzimy, tego, co dzieje się na naszych oczach, podzielenia się świadectwami.

Stały się już jednak oczywiste dla wszystkich również zagrożenia związane z komunikacją social pozbawioną weryfikacji. Już od dawna wiemy o tym, że wiadomości, a nawet obrazy są łatwe do zmanipulowania z wielu powodów, czasem jedynie przez banalny narcyzm.

Puenta

Papież Franciszek wyraził uznanie dla pracowników mediów, którzy z narażeniem życia informują o prześladowaniach, nadużyciach władzy, zapomnianych wojnach, niesprawiedliwości. Dlatego wszyscy muszą być odpowiedzialni za komunikację w tej dziedzinie, zarówno za jej rozpowszechnianie, jak i jej przyjmowanie, za jej weryfikację. Papież podkreśla, że w pełni nie da się zastąpić zobaczenia wydarzeń na własne oczy. Niektórych rzeczy można się nauczyć jedynie z własnego doświadczenia.

Analiza tekstu biblijnego

Świadectwo pierwszych uczniów Jezusa

35Następnego dnia Jan stał tam ponownie, a wraz z nim dwóch jego uczniów. 36A gdy przyjrzał się przechodzącemu Jezusowi, rzekł: „Oto Baranek Boży!”. 37Obaj uczniowie usłyszeli, jak mówił, i poszli za Nim. 38Gdy Jezus odwrócił się i spostrzegł, że idą za Nim, zapytał ich: „Czego szukacie?”. Oni rzekli: „Rabbi – to znaczy nauczycielu – gdzie mieszkasz?”. 39Odpowiedział im: „Chodźcie, zobaczcie”. Poszli więc i zobaczyli, gdzie mieszkał. I w tym dniu pozostali u Niego. Działo się to około godziny dziesiątej. 40Jednym z dwóch, którzy usłyszeli słowa Jana i poszli za Jezusem, był Andrzej, brat Szymona Piotra. 41Odszukał on najpierw swego brata, Szymona i oznajmił mu: „Znaleźliśmy Mesjasza”, to znaczy Chrystusa. 42Następnie przyprowadził go do Jezusa. Gdy Jezus mu się przyjrzał, rzekł: „Ty jesteś Szymon, syn Jana. Odtąd będziesz nosił imię Kefas”, to znaczy Piotr. 43Następnego dnia Jezus zamierzał udać się do Galilei. Wtedy to spotkał Filipa i powiedział mu: „Pójdź za Mną!”. 44A Filip pochodził z Betsaidy, czyli z tej samej miejscowości, co Andrzej i Piotr. 45Filip spotkał Natanaela i oznajmił mu: „Znaleźliśmy Tego, o którym pisał Mojżesz w Prawie i prorocy – Jezusa z Nazaretu, syna Józefa”. 46Na to odrzekł Natanael: „Czy może być coś dobrego z Nazaretu?”. Filip jednak odparł: „Chodź i sam zobacz”. 47Gdy Jezus ujrzał Natanaela, który się do Niego zbliżał, powiedział o nim: „Oto prawdziwy Izraelita, w którym nie ma fałszu”. 48Natanael zaś zapytał: „Skąd mnie znasz?”. Jezus mu odpowiedział: „Ujrzałem cię stojącego pod drzewem figowym, zanim cię zawołał Filip”. 49Wówczas Natanael wyznał: „Rabbi, Ty jesteś Synem Bożym! Ty jesteś królem Izraela!”. 50Jezus odrzekł: „Wierzysz, ponieważ powiedziałem ci: Ujrzałem cię pod drzewem figowym; zobaczysz jeszcze więcej” (J 1, 35-50).

Rozmowa kierowana:

• Czym byli zainteresowani uczniowie, którzy rozpoznali Jezusa?

• O co Jezus pytał uczniów?

• Co wyniknęło z dialogu?

• Czym dzielili się pierwsi uczniowie?

• Kto miał okazję poznać osobiście Jezusa?

• Co wyniknęło z tych spotkań?

• Co zapowiedział Jezus dla tych, którzy widzą więcej?

Puenta

Aby poznać osobę, trzeba z nią być, patrzeć, jak żyje, co mówi, co czuje, jak odnosi się do innych. Poznanie Jezusa jest warunkiem, który prowadzi do fascynacji Jego osobą, życiem, nauką. Bez poznania nie ma prawdziwej miłości. Uczniowie poznali Jezusa i „pozostali u Niego”. Związek, jaki łączy Jezusa z uczniem, ma charakter trwały. Jest to głęboka duchowa wspólnota przyjaźni i życia. Mistrz i uczeń dzielą wszystko: ideały, plany, pracę, odpowiedzialność, sukcesy i porażki, cierpienie i radość…

Ewangelia rozpowszechniała się na cały świat nie dzięki elokwencji, ale dzięki spotkaniom człowieka z człowiekiem, serca z sercem. Ewangelia wydarza się na nowo również dzisiaj, kiedy otrzymujemy świadectwo osób przemienionych przez spotkanie z Jezusem.

III. Zakończenie

Beatyfikacja świeckiego Hiszpana, dziennikarza na wózku inwalidzkim4

Błogosławiony Manuel Lozano Garrido był Hiszpanem, osobą świecką. Zmarł w 1971 r. w wieku 51 lat. Przez trzy miesiące był więziony za wiarę, jako młody człowiek przeżył prześladowania religijne. Swoim życiem dawał przykład modlitwy. W areszcie z włókien miotły zrobił różaniec, i na nim się modlił z innymi aresztowanymi. Gdy miał dwadzieścia kilka lat, został dotknięty postępującym paraliżem. Większą część życia spędził na wózku inwalidzkim. Przez ostatnie 9 lat życia był niewidomy. Nigdy się nie skarżył ani nie mówił o sobie. Kiedy utracił władzę w prawej ręce, nauczył się pisać lewą, a gdy z kolei ta została sparaliżowana, nagrywał teksty na magnetofon i w ten sposób stał się niestrudzonym pisarzem i dziennikarzem na wózku inwalidzkim. Swoje cierpienia ofiarował za dziennikarzy, dla których napisał modlitwę i specjalny „dekalog”. „Pracuj nad chlebem czystej informacji z solą stylu i zaczynem tego, co wieczne”; „Kiedy piszesz, musisz to czynić na kolanach, aby kochać” – to tylko niektóre z „przykazań”, jakie pozostawił ludziom mediów. Niedomagania fizyczne uwrażliwiły go na harmonię ducha. Jest pierwszym świeckim dziennikarzem, wyniesionym przez Kościół na ołtarze.

Propozycja modlitwy na zakończenie:

Panie, naucz nas wychodzić poza nasze „ja”

i wyruszać na poszukiwanie prawdy.

Naucz nas iść, by zobaczyć,

naucz nas słuchać,

nie pielęgnować uprzedzeń,

nie wyciągać pospiesznych wniosków.

Naucz nas chodzić tam, gdzie nikt nie chce pójść,

poświęcić czas na zrozumienie,

zwracać uwagę na to, co najważniejsze,

nie dać się rozproszyć przez to, co zbędne,

odróżniać mylące pozory od prawdy.

Obdarz nas łaską rozpoznawania miejsca Twojego przebywania w świecie

i szczerością opowiadania o tym, co zobaczyliśmy5.

Aleksandra Bałoniak – nauczycielka religii z 30-letnim stażem pracy, przez 19 lat zastępca redaktora naczelnego miesięcznika Katecheta, autorka podręczników, projektów edukacyjnych i pomocy metodycznych do nauki religii, redaktor „Serii Katechetycznej” w Edycji Świętego Pawła.

[1]] Youcat. Modlitewnik młodych, Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2012, s. 76.

[2] O orędziu, https://www.paulus.org.pl/212,o-oredziu (dostęp: 1.06.2021).

[3] Św. Filip Neri o przekroczeniu VIII przykazania, http://www.spowiedz.pl/sumienie003.htm (dostęp: 16 maja 2021).

[4] Na podstawie: http://www.archivioradiovaticana.va/storico/2010/06/12/beatyfikacja_%C5%9Bwieckiego_hiszpana,_dziennikarza_na_w%C3%B3zku_inwalidzkim/pol-400373 (dostęp: 4.06.2021).

[5] Z orędzia: Rzym, u św. Jana na Lateranie, 23 stycznia 2021 r., w wigilię wspomnienia św. Franciszka Salezego.