WPROWADZENIE
(autorstwa ks. Marka Lisa)

Wśród zadań stawianych przed światem mediów Paweł VI wymienia służbę prawdzie. Prawda, motywowana wcieleniem Słowa Bożego jest niezbędnym składnikiem informacji. Zobowiązani do jej poszukiwania są zarówno nadawcy, jak i odbiorcy, czynnie i odpowiedzialnie przyjmujący to, co dociera do nich z zewnątrz.

Bracia i Synowie rozproszeni w świecie, wszyscy ludzie dobrej woli!

Nowoczesny człowiek może łatwo zgodzić się z twierdzeniem, że często jego postawa, osądy, przyjęte stanowiska, liczne aprobaty i sprzeciwy wynikają z coraz szerszej i szybszej znajomości opinii i zachowań, jakie do niego docierają poprzez narzędzia komunikacji społecznej.

Nasze życie stawia młodych i dorosłych wobec niemal nieprzerwanego strumienia informacji i interpretacji, obrazów i dźwięków, propozycji i zachęt. W tej sytuacji byt rozumny czuje się stymulowany przez niepokojące pytania: Gdzie jest prawda? Jak do niej dotrzeć? Jak ją odkryć w zalewie komunikacji, który prze na nas w każdym momencie?

1   Każdy fakt ma swoją własną prawdę, zawierającą wiele aspektów, nie zawsze łatwo postrzegalnych w ich złożoności. Tylko wspólny i szczery wysiłek przekazujących informacje oraz odbiorców może dać pewną gwarancję, że pojedyncze wydarzenie zostanie postrzeżone w swej całej prawdzie.

Tu objawia się ważność zadania informatora, polegająca nie tylko na ukazywaniu tego, co jest natychmiast zauważalne, ale także na poszukiwaniu elementów kontekstu i wyjaśnienia przyczyn i okoliczności pojedynczych faktów, jakie powinien on zasygnalizować. Tę pracę można by w jakiś sposób porównać z badaniami naukowymi ze względu na powagę i zaangażowanie, jakich wymaga się w kontroli i krytycznej ocenie źródeł, w wierności obserwowanych danych i w ich całościowym przekazie. Odpowiedzialność staje się jeszcze większa, jeżeli nadawca jest wezwany, jak często się zdarza, do dodania elementów osądu i wskazań do prostej relacji faktów.

2   To, co powyżej napisaliśmy, odnosi się także - ze szczególnym zastosowaniem i charakterystyką - do informacji religijnych oraz do sytuacji, które wymagają oceny religijnej. Wydarzenie religijne nie może zostać odpowiednio zrozumiane, jeżeli bierze się pod uwagę tylko jego wymiar ludzki, psychologicznie i socjologicznie mierzalny. Potrzeba odkryć także jego wymiar duchowy, to znaczy związek z misterium i włączenie w misterium komunii człowieka z Bogiem, czyli w misterium zbawienia. To oznacza ująć, na ile to możliwe, prawdę religijną niektórych szczególnych wydarzeń; ta prawda może być uchwycona w pełni tylko wtedy, gdy weźmie się pod uwagę duchowy kontekst zjawiska religijnego, do którego wydarzenie się odnosi, oraz - obok profesjonalnej kompetencji - światło wiary, która jako jedyna może dać pełne zrozumienie, zwłaszcza w pewnych okolicznościach.

3   Takie zaangażowanie w poszukiwanie i poszanowanie prawdy dotyczy równie mocno tych, którzy zwracają się do środków komunikacji społecznej, by zaczerpnąć informacji i wskazówek do wypracowania własnej opinii. Zadaniem wszystkich odbiorców jest ciągła aktywność i współodpowiedzialność. Poczucie odpowiedzialności i właściwe przygotowanie uczyni ich gotowymi do aktywnego i krytycznego przyjęcia tego, co dociera do nich z zewnątrz. Człowiek - tym bardziej chrześcijanin - nie zrzeknie się nigdy swego udziału w zdobywaniu prawdy: nie tylko abstrakcyjnej czy filozoficznej, ale także konkretnej i codziennej prawdy pojedynczych wydarzeń. Gdyby to uczynił, naruszyłby tym samym własną godność osobistą. Dlatego przy tej okazji chcemy ponowić nasze zaproszenie, by każdy człowiek był przygotowany i odpowiednio wspierany dla uzyskania niezbędnej umiejętności samodzielnej oceny przekazów środków komunikacji społecznej, aby mógł w sposób wolny wybierać pomiędzy różnymi opiniami i przyłączać się do najlepszej z nich.

4   Większość ludzi ma dzisiaj kontakt z niektórymi formami komunikacji społecznej - drukiem, radiem, telewizją, teatrem, kinem i nagraniami magnetycznymi - nie tylko w celu pozyskania informacji, ale także w celu rekreacyjnym i kulturalnym, oddając się przeżywaniu i duchowemu uczestniczeniu w faktach i sytuacjach - rzeczywistych czy wymyślonych - reprodukowanych przez twórczość artystyczną, odpowiednich do wyrażenia i sugerowania określonych wartości i uczuć. Korzystając z takiego rodzaju publikacji i widowisk z nastawieniem na relaks i rozrywkę - ale także na lepsze poznanie ludzi i otaczającego świata zdolność krytyczna człowieka powinna być nieustannie wystarczająco czujna w tym, co odnosi się do prawdy, a więc zawsze zdolna do uchwycenia ewentualnych nieprawidłowości. Z drugiej strony należy uznać wolność artysty, który - właśnie po to, by wyrazić piękno rzeczywistości - ma prawo wspierać się fantazją, dając życie nowej kreacji. Taka twórczość jednak, nie odnosząc się do rzeczywistości konkretnej i zwyczajnej, nie może być rzeczą całkowicie od niej różną; musi mianowicie pozostać wierna swojej prawdzie i prawdzie wartości, z którymi jest powiązana. Sztuka bowiem, jeżeli naprawdę jest sztuką, jest jednym z najbardziej szlachetnych sposobów wyrażenia prawdy. Aby oddać przysługę człowiekowi, by być uczniem i poszukiwaczem prawdy, należy przyczyniać się do jej poszukiwania i radowania się nią, co oczywiście wyklucza wszelkie wykorzystywanie poprzez spekulację komercyjną czy inne zasługujące na naganę cele - słabości ludzkiej i niewystarczającego przygotowania publiczności.

5   Nasze orędzie nie może zakończyć się, bracia i synowie współczesnego świata, bez wskazania drogi jeszcze szlachetniejszej dla osiągnięcia najdoskonalszej Prawdy. Jesteśmy chrześcijanami, czyli naśladowcami Chrystusa, który jest drogą, prawdą i życiem (J 14,6) dla wszystkich ludzi, także dla tych, którzy Go jeszcze nie znają. Jest on Synem Bożym, który przyszedł pomiędzy ludzi, aby dać świadectwo prawdzie (J 18,37) i zapewnić nas, że tylko prawda nas wyzwoli (J 8,31-36), uwalniając nas od wszelkiej niewoli (Ga 5,1). My, chrześcijanie, chcemy być - pośród świata, pomiędzy rzeczywistością ludzką każdego dnia - pokornymi lecz zdecydowanymi świadkami prawdy, w którą wierzymy. Dzisiejsze narzędzia komunikacji społecznej to nowe, szerokie drogi, otwarte także dla chrześcijan i dla realizacji ich obowiązku świadczenia o prawdzie i służenia jej. Te narzędzia służą przede wszystkim wyrażaniu i rozpowszechnianiu słowa. Także my chcemy wypowiedzieć niezmiernie ważne słowo i powierzyć je ich potędze; jest to substancjalne Słowo, które Bóg wypowiada o sobie; Jego Słowo, które jest także Słowem absolutnym i definitywnym, a które Bóg wypowiada o człowieku, zbawiając go nieustannie poprzez tysiące wydarzeń życia codziennego i historii wieków. My, chrześcijanie, wiemy, że konkretne wydarzenia dotyczące codziennie naszego życia osobistego oraz życia świata to nie są przypadki, wynikające ze ślepego i nieubłaganego losu, ale stanowią osnowę tajemniczego projektu, nie do końca przed nami odsłoniętego, poprzez który Bóg w każdej chwili dociera do nas i wzywa nas z troską do swej zbawczej komunii. To nas popycha do moralnej i radosnej akceptacji wszystkich wydarzeń oraz do poświęcenia pełnego miłości.

Ta głęboka wizja rzeczy jest prawdą nie do obalenia, której chcemy być uczniami i świadkami - zarówno jako nadawcy, jak jako odbiorcy - i z której stopniowo wypłynie prawdziwa wolność, której szukamy: wolność od ludzkich pasji i przesądów intelektualnych; wolność od braku sukcesów i od porażek; wolność od każdego poddania się poszczególnym grupom władzy czy nacisku, narzucającym określoną interpretację życia i wydarzeń, pozbawionych jakiejkolwiek zależności od prawdy; wolność od karierowiczostwa, które popycha do zatajania i zamazywania prawdy, by ukryć działania wstydliwe, a czasem wręcz nieludzkie.

6   Bracia i synowie najdrożsi, powierzamy wam te wskazania dotyczące prawdy, która powinna regulować, za powszechną zgodą, stosowanie współczesnych narzędzi komunikacji społecznej. Najwyższa Prawda, którą jest Bóg, jest także źródłem prawdy i rzeczy. Prawda, którą przybyła do ludzi, stała się modelem ludzkiego działania. Szacunek dla celowości rzeczy i wierność przyjętym normom naszego działania będą dla nas gwarancją realizacji prawdy w każdej okoliczności.

Pasterzom, kapłanom, zakonnikom, świeckim, służącym braciom poprzez środki komunikacji społecznej i przyczyniającym się w ten sposób do prowadzenia ludzi na spotkanie z prawdziwym światłem, jakie oświeca każdego człowieka (J 1,9), wyrażamy nasze gorące słowa uznania.

Z życzeniem, aby wszyscy - informatorzy, technicy, producenci, wychowawcy i odbiorcy - zechcieli skorzystać z tego Dnia dla owocnej refleksji nad tymi ważnymi argumentami, udzielamy z serca i z wielkim zaufaniem naszego Apostolskiego Błogosławieństwa.

Watykan, 21 kwietnia 1972 roku

PAWEŁ VI

Źródło:
Orędzia papieskie na światowe Dni Komunikacji Społecznej 1967 – 2002,
Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2002
tłumaczenie z języka włoskiego ks. Marek Lis
©Libreria Editrice Vaticana

Numeracja akapitów pochodzi z tekstu oryginalnego natomiast pogrubienie niektórych fragmentów pochodzi od redaktorów strony.