WPROWADZENIE
(autorstwa ks. Marka Lisa)
Jan Paweł II podkreśla, że religia dla bardzo wielu ludzi stanowi element codzienności: wiara, religijna więź z Bogiem pozwala im odnaleźć sens życia. Konsekwencją tego faktu powinno być odpowiednie miejsce dla religii w mediach; ich rolą jest także odpowiadać na specyficzne zapotrzebowania i pragnienia odbiorców. Jak jednak środki komunikacji powinny mówić o religii? Jakiego używać języka?
Drodzy Bracia i Siostry, drodzy Przyjaciele pracujący w dziedzinie informacji i środków przekazu!
1 Temat tegorocznego Światowego Dnia Środków Społecznego Przekazu: Religia w środkach przekazu ma szczególne znaczenie dla obecności i udziału Kościoła w dialogu społecznym. W czasach dzisiejszych zarówno informacje o charakterze religijnym, jak informacje z dziedziny kultury, dzięki środkom społecznego przekazu znajdują coraz większy oddźwięk. Refleksja, którą pragnę podzielić się z wami przy tej okazji, wiąże się z moją stałą troską o to, jakie miejsce może zająć religia w życiu społecznym, a ściślej mówiąc - w środkach przekazu.
2 Prowadząc działalność duszpasterską Kościół stawia sobie oczywiście pytanie o stosunek środków przekazu do religii. Bowiem podczas gdy rozwijały się środki i techniki przekazu, świat przemysłu, który tak znacznie przyczynił się do ich rozkwitu, manifestował sekularyzm, mający - jak się wydawało - doprowadzić do zaniku w nowoczesnym człowieku zmysłu religijnego.
3 Jednakże daje się obecnie zauważyć, że informacje religijne zdobywają coraz więcej miejsca w środkach przekazu, co wynika z rosnącego zainteresowania religijnym wymiarem ludzkiej rzeczywistości zarówno w aspekcie indywidualnym, jak społecznym. Aby zbadać to zjawisko, należałoby zwrócić się bezpośrednio do czytelników gazet, telewidzów i radiosłuchaczy, bowiem nie mamy tu do czynienia z programami narzucanymi przez mass media, lecz takimi, które wprowadzane są w odpowiedzi na specyficzne zapotrzebowanie odbiorców; pod wpływem tego zapotrzebowania ci, którzy kierują środkami przekazu, przeznaczają więcej miejsca na informacje i komentarze religijne. Żyją na świecie miliony osób, które w religii odnajdują sens życia; miliony osób, dla których religijna więż z Bogiem, Stwórcą i Ojcem, jest najpiękniejszym aspektem ludzkiego istnienia. Dobrze zdają sobie z tego sprawę ludzie zajmujący się zawodowo przekazywaniem informacji, którzy przyjmują ten fakt do wiadomości i rozważają jego implikacje. I chociaż ową dialektykę pomiędzy przekazującymi informacje i ich odbiorcami znamionuje niekiedy niekompletność i stronniczość, występuje tu zjawisko pozytywne: religia jest dzisiaj obecna w informacji i w środkach przekazu.
4 Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu szczęśliwie zbiega się w 1989 roku z dwudziestą piątą rocznicą powołania Papieskiej Komisji Środków Społecznego Przekazu, która obecnie stanie się Papieską Radą. Jaki jest bilans dwudziestu pięciu lat służby w zakresie apostolstwa środków przekazu? Niewątpliwie Kościół nauczył się rozpoznawać lepiej znaki czasów zawarte w samym zjawisku przekazu. Już mój poprzednik Pius XII wzywał do tego, aby w środkach przekazu dostrzegać nie zagrożenie, lecz dar (zob. encyklika Miranda prorsus, 1957). Z kolei Sobór Watykański II uroczyście potwierdził to pozytywne nastawienie (zob. Inter mirifica, 1964). Rodząca się wówczas Papieska Komisja, która dzisiaj jako Papieska Rada znajduje swój pełny wymiar, wytrwale propagowała w Kościele postawę twórczego udziału w tej dziedzinie, czy też raczej w tym nowym stylu życia i współuczestnictwa ludzkości.
5 Problem, przed którym dzisiaj stoi Kościół, to już nie wątpliwość, czy człowiek z ulicy jest jeszcze w stanie pojąć przekaz religijny, ale raczej problem znalezienia takiego języka, który pozwoli nadać orędziu ewangelicznemu właściwą mu siłę. Pan bezpośrednio i w sposób bardzo prosty zachęca nas do dawania świadectwa i szerokiego przekazywania Słowa Bożego: Nie bójcie się... Co słyszycie na ucho, rozgłaszajcie na dachach (Mt 10,26-27).
O co tu chodzi? Ewangelista streszcza to w sposób następujący: Przyznać się przed ludźmi do Chrystusa (zob. Mt 10,32). Tak więc odwaga, połączona z pokorą i pogodą ducha, inspiruje chrześcijan do udziału w publicznym dialogu środków przekazu! Św. Paweł mówi: Nie jest dla mnie powodem do chluby to, że głoszę Ewangelię. Świadom jestem ciążącego na mnie obowiązku (1 Kor 9,16). Ta sama wierność wyrażona jest w całym Piśmie Świętym: Głosiłem Twoją sprawiedliwość w wielkim zgromadzeniu (Ps 40(39),10) i ludzie zdjęci bojaźnią sławią dzieło Boga (Ps 64(63),10).
Pracownicy i użytkownicy środków przekazu! Jedni i drudzy - możecie zastanowić się nad wymaganiami i nieprzemijającą młodością owej religijności czystej i bez skazy, która każe nam być nieskalanymi od wpływów świata (Jk 1,27). Pracownicy środków przekazu, te słowa mądrości biblijnej pozwolą wam natychmiast zrozumieć, że autentyczność przekazu i wymiany informacji, a także jakość programów i produkcji są wielkim wyzwaniem dla religijnego świadectwa dawanego w dialogu społecznym.
6 W imieniu całego Kościoła pragnę podziękować światu środków przekazu za ilość miejsca poświęcanego religii. Jestem pewien, że moja wdzięczność jest wyrazem uczuć wszystkich ludzi dobrej woli, chociaż często wydaje się nam, że jakość obecności chrześcijan w dyskusji społecznej mogłaby być lepsza. Cieszę się, że mogę użyczyć mego głosu, aby podziękować za udzielenie religii miejsca w dziedzinach dokumentacji, dialogu i gromadzeniu danych. Chciałbym również prosić wszystkich, którzy pracują w dziedzinie środków przekazu, aby zgodnie z zasadami deontologii tego zawodu stawali na wysokości zadania, gdy nadarzają się okazje do przedstawienia w różnego typu mass mediach orędzia nadziei i pojednania z Bogiem. Czyż tajemnicze spotkanie technicznych możliwości języka przekazu i otwarcia ludzkiego ducha na oświecające działanie Pana w Jego świadkach nie jest darem Boga? (zob. Pius XII, encyklika Miranda prorsus). Na tej właśnie płaszczyźnie liczy się jakość naszej kościelnej obecności w społecznej dyskusji. Bardziej niż kiedykolwiek świętość apostoła zakłada przebóstwienie (zgodnie ze słowami Ojców Kościoła) całej ludzkiej inteligencji. Z tego również powodu, w kontekście obecności religii w dzisiejszym świecie, środki przekazu nie mogą pomijać liturgicznego sprawowania tajemnic wiary.
7 Z myślą o tych wszystkich sprawach z prostotą i ufnością proszę was o to, co bardzo leży mi na sercu. Prośba ta wypływa z przyjaźni podobnej do tej, z którą Paweł zwracał się do Filemona: Piszę do ciebie ufny w twoje posłuszeństwo, świadom, że nawet więcej zrobisz, niż mówię (Flm 1,21). Oto moja prośba: przyznajcie religii w środkach społecznego przekazu tyle miejsca, ile - waszym zdaniem - powinna otrzymać. Otwórz bramy!... będziesz kształtował pokój (zob. Iz 26,2a,3a). O to proszę dla religii. Zobaczycie, drodzy przyjaciele, że tematyka religijna zafascynuje was, jeśli będziecie ją przedstawiali w sposób pogłębiony i z zawodową kompetencją. Przekaz otwarty na orędzie religijne zyska na jakości i będzie się cieszył większym zainteresowaniem! Kościelnym pracownikom środków przekazu powtarzam: nie bójcie się! Otrzymaliście ducha przybrania za synów, w którym możecie wołać: Abba! Ojcze! (zob. Rz 8,15).
Niechaj orędzie religijne i religijne inicjatywy będą obecne w środkach przekazu wszelkiego typu: w środkach audiowizualnych, kinematografii, w pamięciach i informatycznej wymianie banków informacji, w przedstawieniach teatralnych i stojących na wysokim poziomie widowiskach kulturalnych, w debatach i rozważaniach na temat spraw bieżących, w programach formacyjnych i wychowawczych, w kulturze masowej, dzięki wartościowym filmom animowanym i komiksom oraz dzięki szerokim możliwościom, jakie stwarza użycie druku, zapisu dźwiękowego i wizualnego, w momentach relaksu przy muzyce nadawanej przez rozgłośnie lokalne lub o dużym zasięgu. Gorąco pragnę, aby ośrodki katolickie i chrześcijańskie mogły w sposób konstruktywny współpracować z różnego typu ośrodkami przekazywania kultury - pokonując trudności wynikające z konkurencji - w trosce o najwyższe dobro orędzia religijnego. Kościół przy tej okazji zachęca do poważnego rozważenia wymogów ekumenicznej i międzyreligijnej współpracy w zakresie środków przekazu.
8 Na zakończenie tego orędzia nie mogę oczywiście nie wypowiedzieć słów zachęty pod adresem tych wszystkich, którym leży na sercu apostolstwo środków przekazu. Proszę ich, aby odnosząc się z szacunkiem do każdej osoby, z zapałem angażowali się w wielkie dzieło ewangelizacji, do którego wezwani są wszyscy: Idź i głoś królestwo Boże! (Łk 9,60). Musimy mówić, na czym polega nowe orędzie, ponieważ właśnie głosząc Słowo i żyjąc nim, poznajemy nieoczekiwaną głębię Daru Bożego.
Przyjmując z ufnością wolę Bożą wyrażam wszystkim, pracownikom i odbiorcom środków społecznego przekazu, moją radość ze wspaniałych więzów zadzierzgniętych ponad różnicami i ponad dachami po to, by wspólnie uczestniczyć w poszukiwaniu i pogłębianiu religii czystej i bez skazy; modlę się o błogosławieństwo Boże dla was wszystkich.
Watykan, 24 stycznia 1989 roku
JAN PAWEŁ II
Źródło:
Orędzia papieskie na światowe Dni Komunikacji Społecznej 1967 – 2002,
Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2002
tłumaczenie z języka włoskiego ks. Marek Lis
L’Osservatore Romano, wyd. polskie
Numeracja akapitów pochodzi z tekstu oryginalnego natomiast pogrubienie niektórych fragmentów pochodzi od redaktorów strony.
Patroni medialni:
